Aja Sofija, 1500 godina

Samo je čudna igra sudbine na presto moćnog Vizantijskog carstva u VI veku mogla da dovede ilirskog vojnika Justinijana, sestrića običnog i nepismenog svinjara Justina, i Teodoru, mladu konstantinopoljsku uličnu erotsku plesačicu i glumicu, neudatu majku jedne devojčice. Njihova međusobna ljubav i duboko poštovanje i poverenje, a posebno njihova zajednička vladavina, obeležili su ne samo jedan period Vizantije, već njihovo zaveštanje traje do današnjih dana. Za vreme njihove vladavine započeta je, a 537. godine i završena gradnja Aja Sofije, Crkve Svete Mudrosti, koja će narednih 1000 godina ostati najveća verska građevina na čitavom svetu. Zidana je ciglama sa Rodosa, zbog njihove svetle boje, freske, stubovi, arhitravi i svod bili su optočeni srebrom, bronza, zlato i raznobojni mermer dovoženi su sa svih strana sveta: zeleni kamen sa Balkana i iz Lakonije, onaj sa crvenim žilama stizao je sa Lezbosa, narandžasti iz Libije, porfir je iz Tira. Na kapitelima stubova nalazili su se Justinijanovi i Teodorini isprepleteni inicijali. Sunce se presijavalo na uglačanom mermeru. Aja Sofija je natkrivala moćni grad svojom velelepnošću: kupola visine 56 metara i prečnika 32 metra koju nose četiri moćna stuba, tu je još i 40 lukova i 40 prozora kroz koje prolazi svetlost tako da ogroman unutrašnji prostor deluje prozirno i vazdušasto, eterično.  

Brojni zemljotresi, požari, ustanci, ratovi, pobune, prevrati, krstaški pohodi – sve je to uticalo na izgled Aja Sofije. Do 1453. godine služila je kao pravoslavna Saborna crkva i bila je sedište Vaseljenskog patrijarha. Te godine neosvojivi Konstantinopolj pada pod naletom nove moćne sile – Osmanlija. Mehmed II Osvajač za samo mesec i po dana uspeo je ono što nikom nikad ranije, u skoro 2 milenijuma dugoj istoriji grada, nije pošlo za rukom. Pad Konstantinopolja označio je i propast Vizantijskog, odnosno Istočnog rimskog carstva a Carigrad ostaje prestonica novog, Osmanskog carstva. Aja Sofija je u tom periodu pretrpela značajne promene: postaje i ostaje glavna džamija sve do izgradnje Sultan Ahmedove (Plave) džamije 1616. godine. Uklonjeni su zvona, ikonostas, krstionica, ikone, dodata su 4 minareta, minber (prostor u džamiji gde stoji imam za vreme molitve) i mihrab (niša u zidu koja je okrenuta ka Meki). Aja Sofija je ostala džamija sve do 1931. godine, nakon pada Osmanskog carstva. Sa dolaskom na vlast Kemala Ataturka, sultanat se ukida, Turska postaje sekularna republika a Aja Sofija miri dve velike religije tako što postaje - muzej. Postaje vlasništo svih. Od tada pa do 2020. godine (a verujem da je to još uvek) ona je najposećenija turistička atrakcija u Turskoj (mada je ta reč „atrakcija“ tako banalna kada je u vezi sa Aja Sofijom). 2020. godine posebnim ukazom Državnog saveta i poništenjem odluke iz 1934. godine, Aja Sofija je ponovo postala džamija. 

Kad god da uđem u neku velelepnu građevinu bilo koje vere (crkva, džamija, katedrala, sinagoga, nema razlike), kad god me zaslepe sjaj, bogatstvo i raskoš, prvo što pomislim je – pa, mogli su i pametnije da potroše te pare! To mi se jedino nije desilo u manastiru Mileševa i u Aja Sofiji. Valjda zbog onog Belog Anđela i zbog poštovanja prema svim vekovima postojanja i opstajanja Svete Mudrosti. 

Kameni basamak, potrošen vekovima

©Copyright by Vikend Kuvarica 2016-2023. Sve fotografije i tekstualni sadržaj na ovom blogu delo su autora bloga i isključivo su vlasništvo autora. Svaka neovlašćena upotreba fotografija i sadržaja sa ovog bloga je kažnjiva u skladu sa Zakonom o autorskim pravima.